การวัดด้านพุทธิพิสัย(Cognitive Domain)

           การวัดพฤติกรรมด้านพุทธิพิสัย จะใช้ข้อสอบต่างๆเป็นเครื่องมือวัด ส่วนจะใช้ข้อสอบชนิดใด ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ของการวัดนั้น

           การเขียนข้อสอบวัดพฤติกรรมด้านพุทธิพิสัย (Cognitive)

           Bloom และคณะได้แบ่งพฤติกรรมทางพุทธิพิสัยออกเป็น 6 ขั้น โดยเรียงจากพฤติกรรมต่ำสุดถึงสูงสุด และพฤติกรรมแต่ละขั้นมีวิธีการเขียนข้อสอบวัดดังนี้

          ความรู้ความจำ (Knowlege)

          ความสามารถในการเก็บรักษามวลประสบการณ์ต่าง ๆ จากการที่ได้รับรู้ไว้และระลึกสิ่งนั้นได้เมื่อต้องการเปรียบดังเทปบันทึกเสียงหรือวีดิทัศน์ที่สามารถเก็บเสียงและภาพของเรื่องราวต่างๆได้ สามารถเปิดฟังหรือ ดูภาพเหล่านั้นได้ เมื่อต้องการ แบ่งได้ 3 ประเภท

          1. ความรู้ในเนื้อเรื่อง เป็นคำถามเกี่ยวกับข้อเท็จจริงในเรื่องราวหรือเหตุการณ์ต่างๆ ได่้แก่ ความรู้เกี่ยวกับศัพท์นิยาม ความรู้เกี่ยวกับกฏและความจริง 

          2. ความรู้ในวิธีดำเนินการ ได้แก่ วิธีประพฤติปฏิบัติและวิธีดำเนินการในกิจการงานและเรื่องราว 

มี 5 วิธีด้วยกัน

             2.1 ความรู้เกี่ยวระเบียบแบบแผนขนบธรรมเนียมประเพณี เป็นการถามถึงวิธีประพฤติปฏิบัติตามระเบียบแบบแผนและธรรมเนียมประเพณีต่างๆ

             2.2 ความรู้เกี่ยวกับลำดับขั้นและแนวโน้ม เป็นการถามถึงลักษณะการเปลี่ยนแปลงขั้นตอนของการปฏิบัติงาน หรือของเรื่องเหตุการณ์ต่างๆ ว่ามีลักษณะใดเกิดก่อน-หลัง

             2.3 ความรู้เกี่ยวกับการจัดประเภท เป็นความสามารถในการจำแนกแจกแจงวัตถุสิ่งของและเรื่องราวใดๆให้เป็นหมวดหมู่

             2.4 ความรู้เกี่ยวกับเกณฑ์ มีจุดหมายเพื่อจะวัดว่าจดจำหลักการในการตรวจข้อเท็จจริงต่างๆ

             2.5 ความรู้ในวิธีดำเนินการ ต้องการวัดว่านักเรียนสามารถจดจำวิธีปฏิบัติงานด้านต่างๆตามหลักวิชา และสามารถประพฤติปฏิบัติตามที่สอนไว้ได้หรือไม่

           3. ความรู้รวบยอดในเนื้อเรื่อง หมายถึง สมรรถภาพ 2 ชนิด ชนิดแรกเป็นความสามารถที่กลั่นเก็บเอาแต่คติ และหลักวิชาของเนื้อหาต่างๆ ชนิดที่สองเป็นความสามารถที่จะขยายคติที่ได้นั้นออกไปสู่สิ่งอื่นหรือสถานการณ์อื่น

               3.1 ความรู้เกี่ยวกับหลักวิชาและการขยายหลักวิชา เป็นคำถามที่ต้องการจัดว่าเด็กจดจำความรู้รวบยอดที่เป็นคติ และหลักวิชาของเนื้อหาต่างๆ

               3.2 ความรู้เกี่ยวกับทฤษฎีและโครงสร้าง คำถามชนิดนี้จะเกี่ยวกับคติและหลักการจากสิ่งของหลายสิ่ง หลายเนื้อหาที่สัมพันธ์กันเป็นพวกเดียวกันและอยู่ในสกุลเดียวกัน

        ตัวอย่างข้อสอบ

        ใครคือบิดาแห่งคอมพิวเตอร์

        1. สตีฟ จ๊อบ                      3. ชาร์ล แบบเบจ

        2. มาร์ค ซัคเคอร์เบิร์ก           4. ชาร์ล ดาวิน

           

           ความเข้าใจ (Comprehension)

           คือ ความสามารถในการขยายความรู้ความจำให้ไกลออกไปจากเดิมอย่างสมเหตูสมผล แยกเป็น 3 ขั้น

                 1. การแปลความ คือ แปลความหมายของคำ ข้อความสัญลักษณ์ในแง่มุมใหม่ตามนัยของเนื้อเรื่องและหลักวิชานั้นๆ

                 2. การตีความ เป็นการเอาความหมายจากการแปลที่งหมดมารวมกัน แล้วสรุปหรือขยายตามแนวใหม่

                 3. การขยายความ หมายถึง การขยายความคิดให้กว้างไกลจากข้อเท็จจริง โดยจะต้องให้ข้อมูลหรือแนวโน้มอย่างเพียงพอ จนนักเรียนสามารถนำข้อมูล ข้อเท็จจริง เค้าเรื่องต่างๆ เหล่านั้นมา

แปล - ตี - ขยาย ได้อย่างสมเหตุสมผล

            ตัวอย่างข้อสอบ

            หากตอนนั้นเป็นเวลา 10.00 น. ฉันกินข้าวผ่านมาแล้ว 3 ชม. หลังจากนั้นอาบน้ำผ่านมา 

1.50 ชม. สรุปฉันอาบน้ำตอนกี่โมง

            1. 11.00 น.                       3. 10.00 น.

            2. 10.50 น.                       4. 09.50 น.

            การนำความรู้ไปใช้ (Application) 

            เป็นขั้นที่ผู้เรียนสามารถนำความรู้ ประสบการณ์ไปใช้ในกแก้ปัญหาในสถานการณ์ต่าง ๆ ได้ ซึ่งจะต้องอาศัยความรู้ความเข้าใจ จึงจะสามารถนำไปใช้ได้ ลักษณะของคำถาม เป็นเรื่องราวปัํญหาใหม่ๆ หรือดัดแปลงของเดิมบ้าง การตั้งคำถามต้องซ่อนเงื่อนทำให้เิดปัญหาทั้งๆที่เรียนรู้มาแล้ว แต่ก็ยังตอบไม่ได้ทันที เพราะมีเงื่อนไขปมขัดขวาง คำถามต้องเกี่ยวพันธ์กับหลักวิชา หรืออะไรอีกอย่างหนึ่ง

             ตัวอย่างข้อสอบ

            คอมพิวเตอร์ได้เข้ามามีบทบาทที่เกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันของเราอย่างไร?

            1. การถอนเงินจากเครื่อง ATM         2. การจับจ่ายซื้อของในห้างสรรพสินค้าโดยใช้บัตรเครดิต

            2. การสำรองที่นั่งเครื่องบินสื่อสาร     4. ถูกทุกข้อ